مراحل اخلاق در قرآن

از منظر جهان‏بینى توحیدى، انسان مسافرى است که رهسپار لقاى خداوند سبحان است. او در این سیر، عوالمى را پیموده تا به عالم طبیعت و نشئه دنیا، که به تعبیر عارفان «صف‏النعال‏»، یعنى «کفش کن‏» کاخ با عظمت آفرینش است، رسیده:
«لقد خلقنا الانسان فی احسن تقویم ثم رددناه اسفل سافلین‏» (*که ما انسان را به بهترین نظام خلقت خلق کردیم سپس او را - در صورتی که منحرف شود - به پست‏ترین مرحله برگرداندیم*) (سوره تین ایات 4و5)
و عوالمى را در پیش رو دارد، تا به لقاى مهر و جمال یا قهر و جلال پروردگار سبحان برسد:
«یا ایها الانسان انک کادح الى ربک کدحا فملاقیه‏» (*ای انسان ! حقا که تو به سوی پروردگار خود به سختی در تلاشی و او را ملاقات خواهی کرد *) (سوره انشقاق ایه 6)
....................................
سفر مزبور که سیر به سوى «مکانت‏برتر» است، نه «مکان بالاتر»، و مسافت و مسیر آن در نهان و نهاد آدمى است، نه در بیرون هستى او، منازل و مراحلى دارد که سالکان واصل و پیشگامان تهذیب نفس از آن به «منازل سائران‏» یا «مقامات عارفان‏» و یا «مراحل و منازل سیر و سلوک‏» یاد مى‏کنند و محور تنظیم مراحل مزبور نیز یا مشاهده سالکان واصلى است که سفرنامه سلوکى خود را تدوین کرده‏اند، و یا استقراء و استحسان آنان است. همچنین سیر مزبور موانعى دارد که سالکان باید پس از شناسایى آنها و آشنایى با راه مانع‏زدایى، آنها را از سر راه برداشته، پس از «تخلیه‏» حرم هستى خویش از «رذایل اخلاقى‏»، که همان موانع سیر به سوى خداست، به «تحلیه‏» آن به فضایل که همان سیر در مراحل این سفر است، بپردازند.
...................................................................................
مباحث ارزشمند این کتاب، محصول درسهاى تفسیر موضوعى حکیم متاله و مفسر ژرف‏اندیش قرآن کریم، حضرت آیة الله جوادى آملى (دامت‏برکاته العالیه) است که در جمع دانشجویان دانشگاههاى سراسر کشور و سایر اقشار مردمى ملاقات‏کننده با معظم له، در مرکز تحقیقاتى اسراء (در شهر قم) مطرح شده و ابتدا، از سیماى جمهورى اسلامى ایران پخش، و مورد استفاده شیفتگان معارف و اسرار قرآنى قرار گرفته است و اکنون، پس از تنظیم و ویرایش، توسط «مرکز نشر اسراء» منتشر مى‏شود.